تنقیح مناط قطعیتنقیح مناط قطعی به کشف یقینی ملاک حکم شرعی برای تعمیم دادن آن به موارد مشابه اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفتنقیح مناط قطعی، نوعی تنقیح مناط است که در آن، مجتهد ، از راه الغای بعضی از خصوصیات و اوصافی که همراه مناط حکم شارع وجود دارد و او به عدم تاثیر آنها در حکم شارع یقین دارد، مناط حکم وی را از اوصاف زاید منقح نموده و آن را به طور قطعی به دست می‌آورد. به بیان دیگر، در مواردی که شارع حکم یک موضوع و مناط آن حکم را در نص خود آورده، مجتهد با دقت در اوصاف و خصوصیاتی که در مناط حکم آمده است، آن دسته از اوصاف و خصوصیاتی را که به طور قطع در حکم او تاثیری ندارد، کشف و الغا می‌کند و به این صورت، مناط واقعی حکم را به دست می‌آورد. ۲ - مثالبرای مثال، هرگاه مردی از امام علیه‌السّلام بپرسد: با عبای نجس نماز خوانده‌ام، تکلیف چیست، آن گاه پاسخ بشنود: نماز را اعاده کن، قطعی است که مرد بودن و عبا بودن، در حکم به وجوب اعاده، دخالت ندارد و هر کسی چه مرد و چه زن با لباس نجس خواه عبا و خواه غیر آن با آگاهی و علم نماز بخواند، وظیفه اش اعاده آن است. [۱]
اصغری، محمد، قیاس و سیر تکوین آن در حقوق اسلام، ص۲۴۲.
[۲]
جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، ص۳۰۱.
[۳]
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج۲، ص ۸۵-۸۴.
[۴]
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، دانشنامه حقوقی، ج۲، ص۵۰۰.
۳ - دیدگاه اصولیون امامیهاصولیون امامیه تنقیح مناط قطعی را حجت می‌دانند. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۶۷، برگرفته از مقاله «تنقیح مناط قطعی». |